De Stockdale paradox bij de Corona crisis: het is niet de vraag wanneer de crisis voorbij is, maar het is de vraag ‘hoe de crisis zo positief mogelijk doorstaan kan worden’.
De Stockdale paradox is een concept, dat door Jim Collins werd beschreven in zijn boek Good to Great. Het is genoemd naar James Stockdale, voormalig vice-presidentskandidaat, marineofficier en krijgsgevangene in Vietnam. De kern van het idee is dat je bij een crisis of in noodsituaties realisme moet combineren met optimisme. Het doel is om zo goed mogelijk een crisis te doorstaan.
Waarom is het belangrijk om van de Stockdale paradox bij de Corona-crisis uit te gaan?
De Corona-crisis is nog niet eens zo lang actueel en alom klinkt alweer de roep om een duidelijke datum “wanneer is de Corona-crisis voorbij?” en “Mensen hebben behoefte aan duidelijkheid, op welke datum kunnen ze zich richten?” Deze vraag is begrijpelijk. Mensen hebben behoefte aan perspectief en ze verwachten van leiders, dat ze dit perspectief kunnen bieden. Maar is dat perspectief wel te vangen in een datum? Is dat niet een vorm van ‘misleiding’ en ‘valse hoop’ geven? Want wat nu als die datum niet behaald wordt? Moet er dan weer een nieuwe datum komen? En wat als deze wederom niet gehaald wordt? Dan maar weer een nieuwe datum?
Het gevaar zit er in, dat leiders beschuldigd gaan worden van ‘valse hoop’ geven, ‘misleiding’ en nog erger – in de ogen van een oprechte leider - van ‘slecht leiderschap’. Dit terwijl er enorm veel druk op leiders wordt uitgeoefend om een datum te noemen. Natuurlijk valt er wel een inschatting te maken van ‘wanneer de restaurants weer open kunnen’, om maar iets te noemen. Maar is dan ook de crisis weer voorbij? En blijft de schade voor de rest van de economie dan wel beperkt genoeg? En vermoedelijk is er per januari volgend jaar een vaccin. Is daarmee dan de Corona-crisis echt voorbij?
Exact dit verschijnsel werd beschreven in het boek van Jim Collins, en wellicht was dit wel de meest interessante en wijze les in het boek. Het bleek namelijk niet effectief om naar data toe te leven. Natuurlijk is er een verschil tussen een oorlog met strafkampen, en een pandemie met huisarrest. Maar van deze oorlog en strafkampen kan wel geleerd worden. Maar ook de pandemie met huisarrest kan dramatische persoonlijke effecten hebben, want het dreigend verlies van een baan of het faillissement van een bedrijf is voor vrijwel iedereen een traumatische ervaring.
Hoe dan zonder traumatische schade de Corona–crisis doorstaan?
Collins vroeg Stockdale naar de celgenoten, die het in het kamp níet hadden gered. Volgens Stockdale gebeurde dat vooral bij optimisten, die zich telkens ‘iets in het vooruitzicht stelden’: mannen die riepen dat ze met Kerst vrij zouden zijn. Het werd niet Kerst, en vervolgens riepen ze met Pasen vrij te zijn. Uiteindelijk verloren ze de moed en stierven aan een gebroken hart. “Dat is een belangrijke les”, aldus Stockdale. “Het vertrouwen behouden. Maar dit niet verwarren met de discipline om de keiharde werkelijkheid onder ogen te zien, hoe die er ook uitziet, en daar het levenspatroon op aan te passen.”
Met andere woorden: Je moet erop blijven vertrouwen dat ‘na de Corona-crisis’ er uiteindelijk een nieuwe mooie werkelijkheid zal ontstaan, ongeacht de huidige moeilijkheden. En op hetzelfde moment de meest negatieve feiten van de huidige realiteit onder ogen zien, wat die ook mogen zijn. Bijvoorbeeld: niet naar dierbare familieleden of die fijne werkplek kunnen gaan, de aandelen worden minder waard, niet de gebruikelijke bedrijfsvoering kunnen doen, de spanningen onder huisgenoten ondergaan, etc. Maar ook de zorgen in het vooruitzicht: of de baan er straks nog is, of het bedrijf niet straks failliet zal gaan, etc.
Stockdale zag dat gevangenen die uitsluitend optimistisch waren – en die de feiten niet onder ogen wilden zien - uiteindelijk teleurgesteld raakten en overleden. Terwijl optimisme combineren met de feiten, en hiernaar handelen, ervoor zorgden dat de kans om op een goede manier te overleven groter werd. Kortom: op hetzelfde moment optimisme combineren met meedogenloze eerlijkheid en bereidheid tot actie.
Dus ga onderzoeken welke scenario’s er tijdens en na de crisis opgepakt kunnen worden. Werk achterstallig onderhoud weg, bijv. de boekhouding goed doorwerken. Of lesmateriaal ontwikkelen en/of online workshops volgen. Zoek naar andere manieren om contact te krijgen met dierbaren, werkgever, werknemers, relaties etc. Boor creativiteit aan, help elkaar. Maar ook: accepteer dat het nog wel even kan duren, niemand weet exact hoelang. Iedereen ‘op welke manier dan ook’ zit in ditzelfde schuitje en zal ermee moeten ‘dealen’.
Eenzelfde houding is bekend (en beroemd) bij de gevangenschap van Nelson Mandela. Ook hij leefde conform de Stockdale paradox. Mandela was officieel van 1964 tot 1982 in de gevangenis op Robbeneiland een gevangene van 'klasse D', de laagste klasse. Hij accepteerde geen enkele voorkeursbehandeling en leidde alle protestacties in de gevangenis. Mandela gebruikte zijn jarenlange opsluiting om de geschiedenis van de Afrikaners en hun taal, het Afrikaans, te leren. Dit stelde hem in staat hun mentaliteit te begrijpen en in dialoog te gaan. Kortom: hij overleefde de jarenlange opsluiting niet alleen, maar kwam er ook nog dermate goed uit, dat hij groot leiderschap kon laten zien.
Wat kun je dus doen tijdens de Corona-crisis om deze goed te doorstaan.
Ook nu tijdens de crisis geldt deze paradox. Als leider (aan jezelf en omgeving) is het de kunst om optimistisch te zijn en vertrouwen te hebben in een goede afloop van de crisis. Maar steek daarbij niet de kop in het zand. Het is evenzeer de kunst om de concrete (negatieve) feiten onder ogen te zien en daarvoor constructieve oplossingen te bedenken.